×
AVRUPA

ANALİZ

Çok Uzak, Çok Yaşlı, Çok Az: Avrupa'da Doktor Açığı Artıyor!

Avrupa'nın sağlık çalışanı açığı kıta genelinde şiddetle hissediliyor. Bu açık yaklaşık 2 milyon. Avrupa bu konuda uzun süredir düşük gelirli ülkelerden gelen yabancı sağlık çalışanlarına güveniyor. Ama bu, sorunu çözmek için yeterli değil.
MASSIF CENTRAL'IN güney ucundaki bir vadide yer alan ve yaklaşık 4.000 nüfusa sahip olan Le Vigan, doktorları çekmek için mücadele eden tek Fransız kasabası değil. Ancak karşılaştığı zorluklar, Avrupa genelinde, doktorların çok uzakta, çok az veya çok yaşlı oluşundan kaynaklanan bölgesel bir krizin göstergesi.

Fransa'da yaklaşık 7 milyon kişi, erişim sağlayabileceği bir pratisyen hekimden (GP) yoksun. Sağlık Ekonomisi Araştırma ve Bilgi Enstitüsü'nde sağlık coğrafyacısı ve araştırma görevlisi olan Guillaume Chevillard, coğrafi olarak ülke nüfusunun yüzde 30'unun pratisyen hekimlere erişimin zayıf olduğu bölgelerde yaşadığını belirtiyor.

Durum? Çok acımasız.

Fransa'da şu anda muayenehane açan yeni pratisyen hekim sayısından daha fazla emekli olan pratisyen hekim var. 2012 ile 2021 arasında pratisyen hekim sayısı yüzde 5,6 oranında düştü. Önümüzdeki on yıl daha da zorlu olacak: Son birkaç yıldır, tıp fakültesi kontenjanları genişletilmiş ve eğitimli doktor sayısı artmış olsa da bu rakamlar işgücünü yeniden ve yeterince hızlı bir şekilde dolduracak düzeyde değil. 

Le Vigan'da yaklaşık 10 yıllık aile hekimleri yakınlarda emekli olan 85 yaşındaki Francis Delabarre ve 79 yaşındaki Mireille Delabarre çifti için bu gerçek şimdiden uyku kaçırıcı.

Bir sonraki doktorunun kim olacağını henüz bilmediği için canı sıkılan Mireille, bu konuda neyin suçlanması gerektiği konusunda çok net: Üniversitede öğrenim görecek tıp öğrencilerinin sayısını sınırlandıran ve sınırlı kontenjan (numerus clausus) adı verilen onlarca yıllık bir politika.

Sorunlu bir geçmiş

Sınırlı kontenjan uygulaması 1971'de başladı. Tıp eğitimine geçecek öğrencilerin sayısını belirliyordu. Chevillard, doktor sayısını dizginlemenin o zamanlar çok yönlü bir kazanç olarak görüldüğünü söylüyor: Eyalet ve ulusal sağlık sigortası için bu, sağlık harcamalarını dizginleyecekti. Uygulama, doktorlar için de daha az rekabet ve daha yüksek kazanç anlamına geliyordu. 

Uygulamanın etkileri dramatikti. 1972'de yaklaşık 8.600 sağlık noktası varken, bu rakam 20 yıl sonra yani 1993'te 3.500'e düştü.

Fransa'nın 2021'de kişi başına düşen doktor sayısı 2012'ye göre daha azdı. 2012’de 100.000 kişiye 325 doktor düşerken bu sayı 2021’de 318 doktor olarak gerçekleşti.

Bir diğer çarpıcı gerçeğe bakıldığında, düşüş çok daha meydan okuyucu: Avrupa'nın geri kalanı gibi Fransa da yaşlanıyor ve bunun sonucunda sağlık hizmetleri ihtiyaçları artıyor.

Her şey ve herkes gibi doktorlar da zamana karşı bağışık değiller. Fransa'da doktorların yüzde 44'ünden fazlası 55 yaş ve üzerinde. 2020 verilerine göre AB genelinde tüm doktorların üçte birinden fazlası bu yaş grubunda.

Durum o kadar ciddi ki, Başkan Emmanuel Macron geçen ay emekli doktorları muayenehanede kalmaya teşvik etmek için bir plan önerdi. Fransa'daki doktorların yaklaşık yüzde 10'u emekliliklerinde çalışıyor.

Krizdeki kıta

Sağlık personeli sıkıntısı sadece doktorlarla sınırlı olmadığı gibi sadece Fransa ile de sınırlı değil.

Personel sayısını azaltan bir salgının üzerinden iki yıldan fazla bir süre geçmişken, Avrupa’da sağlık hizmetleri yöneticileri ve hükümetler, ihtiyaç duyulan işgücünü bir araya getirmek için çabalıyor. 

Avrupa'nın sağlık çalışanı açığı Kıta genelinde şiddetle hissediliyor. Bu açık yaklaşık 2 milyon.

Yunanistan'da, ilk müdahale ekipleri, personel eksikliği nedeniyle uzun acil durum müdahale süreleri konusunda alarm veriyor. İngiltere'de on binlerce hemşire açığı var ve rekor sayıda boş pozisyon bildiriliyor. Finlandiya'da boşluk yaşanan tüm mesleklerin başında hemşireler geliyor. Portekiz'deki doğum servisleri, doktor eksikliği nedeniyle hizmet vermekte zorlanıyor. 

Avrupa'daki doktorları temsil eden Avrupa Doktorları Daimi Komitesi'nin (CPME) Genel Sekreteri Sarada Das, "[Doktor açığı] gerçekten tüm üyelerimizi etkileyen bir sorun" diyor.

“Özünde, potansiyel olarak tıbbın artık insanların bütün hayatları boyunca kalmak isteyecekleri çekici bir kariyer seçimi olmadığı algısı gerçekten var. Bu da gelecekte sağlık sistemlerinin sürdürülebilirliğini gerçekten tehlikeye atacaktır” ifadesini kullanıyor.

Das, işyerinde şiddet ve tükenmişlik de dahil olmak üzere, personeli hem işe almayı hem de elde tutmayı zorlaştıran çok sayıda faktörün varlığına işaret ediyor.

Bu gerçek, şimdiden Avrupa'nın genç doktorlarının kariyer hayatını tehdit ediyor. Birçok genç doktor, yüksek tükenmişlik oranları ve diğer akıl sağlığı sorunları nedeniyle çalışmayı ya bıraktı ya da bırakmayı düşünüyor. 

Avrupa Genç Doktorlar Birliği'nde (EJD) tıbbi iş gücü komitesi başkanı ve psikiyatrist Alvaro Cerame, "Sorun doğru bir şekilde ele alınmazsa, daha da büyük doktor açığı yaşanacak," diyor. "Hastalarımıza sağlık hizmeti vermekte zorlanıyoruz." 

EJD'nin sağlık hizmetlerinin yakında çökeceğine dair uyarısına bakıldığında durum kritik.

Avrupa'nın trajedisi, krizin önlenebilir görünmesindeydi. London School of Hygiene & Tropical Medicine'de Avrupa halk sağlığı profesörü Martin McKee, bu açığın önceden tahmin edildiğini ve pandemi nedeniyle daha da kötüleştiğini söylüyor.  

McKee, Avrupa’nın bu konuda uzun süredir geçici bir önlem olarak düşük gelirli ülkelerden gelen yabancı sağlık çalışanlarına güvendiğini belirtiyor.

"Açıkçası büyük bir sorun var. Ve sağlık işgücünü artırmamız gerekiyor, ancak sorun şu ki, benzin fiyatları, Ukrayna'daki savaş gibi başka şeyler bu sorunu ana gündemin gerisinde bıraktı,” ifadelerini kullanıyor McKee. "Siyaset bu konuya ilgi süresi hayli kısa."

Zor sorular

Fransa'daki personel krizi, doktorların imkanları iyi olan bölgelerdeki kontenjanlarını sınırlandırarak “tıbbi çöllerde” çalışmaya yönlendirilip yönlendirilmeyeceğine dair bölücü soruyu gündeme getirdi. Bu tür önlemler, hemşireler, ebeler ve fizyoterapistler gibi sağlık çalışanları için halihazırda uygulanıyor. Ancak hükümetin, yakında pratisyen hekimlik eğitimi için imkanları kısıtlı bölgelerde yapılacak eğitime dördüncü bir yıl daha ekleme baskısı, yaygın protesto ve grevlerle karşılandı. 

Pratisyen hekimlik için eğitim alan doktorları temsil eden bir birliğin (ISNAR-IMG) başkanı Raphael Presneau, böyle bir planın geri tepebileceğini söylüyor. Bu uygulama, tıp öğrencileri arasında genel pratiğe yönelik yavaş ama artan ilgiyi tüketme riski taşıyor.

Mevcut haliyle Fransa, doktorların yapılacaklar listesindeki belirli görevleri diğer sağlık çalışanlarının görevlerine kaydırarak mevcut doktorların zamanından en iyi şekilde yararlanmaya çalışıyor. Bu kapsamda idari işleri kolaylaştırmak ve doktorları hastalara bakmak için serbest bırakmak amacıyla 2019 yılında yeni bir tıp asistanı rolü tanımlandı.

Sağlık coğrafyacısı Chevillard, uzun vadede tıp öğrencilerinin ülkenin coğrafi ve sosyal çeşitliliğini daha doğru bir şekilde yansıtmasının da yararlı olacağını söylüyor. "Farklı bölgelere yatkın/mensup doktorlara sahip olmak, kırsal alanlarda kendi yaşam koşullarını sağlamaya uğraşan şehirli doktorlara sahip olmaktan daha ucuza mal olur" diyor.

Ancak şimdilik, eldeki filodan en iyi şekilde yararlanma ihtiyacı hayati önem taşıyor. Şu anda Fransa, ihtiyaca göre eğitilecek asgari doktor sayısını belirlemesine rağmen hem nüfusun hem de doktorların yaşlanması hesaba katıldığında, 2021'de olduğu gibi 2035'e kadar da kişi başına düşen yeterli doktor kapasitesine sahip olamayacak.

Tıbbi çöllerle ve sağlık çalışanı açığıyla mücadele etmek hiçbir zaman kolay olmayacaktı. Ancak hem hastalar hem de sağlık çalışanları, kısa vadeli sağlık işgücü planlamasının sonuçlarından muzdaripken, söz konusu sorunlarla mücadele etmek hiç bu kadar acil olmamıştı.


Bu yazı, POLITICO’da 21 Kasım 2022 tarihinde “Too far, too old, too few: Europe is running out of doctors” başlığıyla yayınlandı. Kısaltılarak çevirilen metinde editoryal düzenleme yapılmıştır.