TARTIŞMALI BİR SEÇİMİN ardından pazartesi günü Kenya'nın yeni devlet başkanı ilan edilen William Ruto, zaferini etnik kökene göre oy kullanmayan vatandaşlara bağladı.

Ülkede Seçim Komisyonu Başkanı’nın eski Başbakan Raila Odinga'ya karşı kıl payı galibiyetini teyit etmesinin ardından Ruto, takipçilerine, “Kabile kozalarına tıkılmayı reddeden milyonlarca Kenyalıya minnettarız” dedi. Ama gerçekte, sonuçlar çok farklı bir yöne işaret ediyor.

Odinga, kendisinden önceki babası Oginga gibi, Batı Kenya'daki Luo halkını iktidara ve ulusal karar alma yetkisine taşımaya çalışıyor. Ülke nüfusunda pek çok etnik varlık arasında dördüncü etnik grup olmaları gerçeğine rağmen.

Ülkede Kikuyu, açık ara en kalabalık etnik grubu oluşturuyor. Kikuyu kökenli olan Jomo Kenyatta, Kenya'nın ilk başkanı olarak görev yaptı. Oğlu Uhuru, şimdi Başkan olarak ikinci dönemini tamamladı ve Kalenjin halklarından gelen Ruto, Başkan Uhuru Kenyatta’nın yanında Başkan Yardımcısı olarak görev yaptı.

55 yaşındaki Ruto, Uluslararası Ceza Mahkemesi (ICC) tarafından Uhuru Kenyatta ile birlikte 2007 seçimlerinin ardından şiddeti körüklemekle suçlandığı, lekelenmiş bir geçmişe sahip. ICC ayrıca, potansiyel tanıkların korkutulduğunu ve bunun mahkemenin kovuşturma girişiminden vazgeçmek zorunda kalmasıyla sonuçlandığını iddia ediyor.

Fakir büyüyen Ruto, başkan yardımcılığı sırasında son derece zengin oldu ve bu da kleptokrasi suçlamalarına yol açtı. Başkanlık kampanyası sırasında Ruto, Kenya'yı “acelesi olan” bir ülke olarak niteledi. “Acelesi olan” genç ve yoksul Kenyalıları destekleyeceğini söyledi.

Seçim kampanyasının sonlarında Başkan Kenyatta, Ruto'dan ziyade Odinga'yı desteklediğini açıkladı. Yine de seçim sonunda Ruto toplam oyların yüzde 50,5'ini alırken, Odinga yüzde 48,9 oy aldı.

Henüz kesin etnik (veya kentsel ve kırsal) oylama oranlarını bilmiyoruz, ancak Kikuyu bölgesinden gelen kayıt ve raporlardan, Başkan Kenyatta'nın siyasi desteğinin Odinga için oy desteğine dönüşmediği açıkça görülüyor. Ülkede etnik düşmanlık çok güçlü ve öyle kalmaya devam ediyor: Kikuyu halkı, uzun zamandır siyasi ve ekonomik rakipleri olan bir Luo'yu desteklemeyi açıkça reddetti.

Kenya 49 milyon farklı insandan oluşan bir ülke: Göçebeler, çobanlar, çiftçiler vb. Ülkede sayısal olarak Kikuyu ve Luo kabileleri arasında, yine Batı Kenya'dan gelen ancak farklı dilsel ve etnik kökene sahip olan Luhya yer alıyor. Ayrıca Ruto'nun etnik grubu olan ve bir dizi alt etnik grubu birleştiren Kalenjin, Kenya'nın Rift Vadisi'nde ve sayısal olarak ülkenin üçüncü etnik grubu.

Geleneksel olarak, Kalenjinler kırsalda hayvancılıkla meşgul. Kikuyular Kenya Dağı'nı çevreleyen yaylaların gıda yetiştiricileri. Luo kabilesi ise Victoria Gölü'nün sularında avcılık yapıyor. Kikuyu ve Luhya dilleri Bantu kökenlidir. Luo ve Kalenjin dilleri ise genellikle Güney Nilotik olarak adlandırılan Nil-Sahra adlı başka bir dil grubuna ait.

Ruto, sandıktaki zaferinin, etnik kökenin bir zamanlar olduğundan daha az önemli olduğu bir ulusal bütünleşme döneminin başlangıcına işaret ettiğini öne sürüyor. Ancak Afrika'nın daha modern ve müreffeh bir ülkesinde bile, durum pek de öyle değil. 2017'deki yüzde 80'e kıyasla Kenyalıların sadece yüzde 65'i bu seçimlerde oy kullandı. Bu, birçok kişinin, özellikle de pek çok Kikuyu'nun her iki adaya da oy vermeyi reddettiğini gösteriyor. İkincisi, Kikuyu kabilesinin baskın olduğu Central Highlands'deki sandık merkezlerinden gelen anekdot raporları, orada alışılmışın dışında bir düşük katılım olduğunu gösteriyor.

77 yaşındaki Odinga, seçim sonucunu kabul etmediğini ve sonucu mahkemeye taşıyacağını açıkladı. Odingo, sandıkların ve oyların Ruto lehine çalındığını iddia ediyor. Bütün üyeleri Başkan Kenyatta tarafından atanan yedi seçim komiserinden dördü de sonucu onaylamayı reddetti. 2017'de Kenya mahkemeleri resmi sonuçları iptal etmiş ve seçimin yeniden yapılmasını talep etmişti. Tekrarlanan seçimleri Kenyatta kazanmıştı. (Geçtiğimiz hafta yapılan seçim, Odinga'nın bir başkanlık kampanyasındaki beşinci kaybı ve Luo hırslarının Kenya halkı tarafından reddedildiğinin açık göstergesi.)

Son yıllarda Afrika'nın daha büyük ve daha müreffeh ülkelerinden yalnızca Zambiya, şimdiye kadar etnik siyasi tercihlerden uzaklaştı. Güney Afrika şu anda benzer sorunlarla mücadele ediyor. Nijerya'nın gelecek yılki cumhurbaşkanlığı seçimleri, ulusal duyarlılıkların geleneksel dini ve etnik kalıpların üstesinden gelip gelemeyeceğini gösterecek.

Seçmenlerin, Afrika “kabileleri” arasındaki oy blokları kadar güçlü olan kimlik gruplarına – ırk ya da algılanan çıkarlara – yöneldiği Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde durum çok farklı değil. Afrika, Kuzey Amerika gibi, etnik ve kimliksel öncelikler tarafından hapsedilmiş durumda.


Bu yazı, The Globe and Mail’de 17 Ağustos 2022 tarihinde “The Kenyan election shows ethnicity still counts at the ballot box” başlığıyla yayınlandı. Çeviride editoryal düzenleme yapılmıştır.